Natalon Kwartet: Canto Ostinato

De naam van het Natalon Kwartet verwijst naar de pianocompositie Natalon in E die Simeon ten Holt vlak na Canto Ostinato in 1980 componeerde. Natalon in E is een levendig stuk waarin fraaie melodieën worden afgewisseld met haast minimalistische klankschommelingen die een voorbode lijken te zijn van de karakters van latere composities.  

Natalon verwijst tevens naar een oudere compositie van Simeon die hij in een atonale stijlperiode heeft geschreven: A/.ta-lon (1968) voor mezzosopraan en 36 spelende en pratende instrumentalisten.

Pianisten

Robert Lambermont
Petra van Oort
Laura Sandee
Anne van Nieukerken

Robert Lambermont over Simeon ten Holt

Vanaf het eerste moment dat ik de muziek van Simeon ten Holt hoorde, raakte ik erdoor geobsedeerd. In die tijd studeerde ik Autonoom Sculptuur aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam en aanvankelijk lag de nadruk van mijn muzikale interesse bij de klassieken. Langzamerhand raakte ik meer geïnteresseerd in contemporaine muziek, die langzamerhand een inspiratiebron voor mijn beelden werd. Ik had echter niet kunnen vermoeden dat deze interesse zou leiden tot een carrière als concertpianist. 

De eerste compositie van Ten Holt die ik hoorde was Lemniscaat, een monumentaal stuk voor vier vleugels dat drie CD’s in beslag nam. Avondenlang luisterde ik naar de repeterende muzikale figuren die werden afgewisseld met dramatische melodieën. Ik besloot om mij verder in deze componist te verdiepen door zijn solocomposities te gaan spelen. Vele studie-uren spendeerde ik aan Soloduiveldans III dat ik voorspeelde op de academie in combinatie met een presentatie van mijn ruimtelijke objecten. Iets later vormde ik een duo met mijn toenmalige fotografieleraar, Rob Slooten, die net zo bevattelijk voor de muziek van Ten Holt bleek te zijn als ik en al gauw voerden wij samen Canto Ostinato met regelmaat uit. 

Via een reporter van de klassieke muziekzender Radio 4 hoorde Simeon ten Holt van de jonge beeldhouwer die zijn hart had verpand aan zijn muziek. Het door Radio 4 aangeboden voorstel om Ten Holt samen met mij te interviewen vond ik iets te hoog gegrepen, omdat deze componist voor mij een soort magiër was die niet lichtzinnig moest worden benaderd. Ten Holt waardeerde deze voorzichtigheid en besloot mij alsnog uit te nodigen voor een diner in zijn woonplaats Bergen. 

Ten Holts huis bestond uit een enkele kamer, met daarin een Steinway vleugel, een hoekje met keuken, bed en bureau. Ik werd verzocht plaats te nemen op een kleine, lage stoel die ingeklemd stond tussen zijn vleugel en werkbureau. Ten Holt zelf zat op een grote stoel aan zijn bureau en schonk wijn voor me in. Dit was het begin van een vriendschap die vijftien jaar heeft mogen duren. 

Het was voor een student van 21 jaar oud niet mis om met dit intellectueel zwaargewicht te converseren. Ten Holt bleek een enigszins autoritair karakter te hebben, maar wist in de groeiende vriendschap met mij mildheid en geduld te betrachten. Vele jaren later zou hij over onze ontmoetingen schrijven in zijn memoires: “(…) Krijg het beeld van een levendige, vroegrijpe adolescent, die het niet eenvoudig heeft en zal hebben met zichtzelf. Ben eigenlijk verbluft, met deze sympathieke Robert, over het fenomeen jeugdigheid, de jonge levensstaat waarin alles nog gevierd en geleden moet worden, waarin de “dampende teeldrift” nog wel enkele jaren nodig zal hebben om te worden omgezet in “bruisende geestdrift”.   

In de jaren die volgden nodigde Ten Holt mij en mijn ensemble genaamd het Bergen Kwartet regelmatig uit om Lemniscaat uit te voeren. Ten Holt vermeed in principe zijn eigen muziek zoveel als mogelijk, maar was een enkele keer genegen om onze repetities bij te wonen en was drie keer aanwezig bij uitvoeringen van Lemniscaat. Naar mate onze vriendschap zich ontwikkelde durfde ik openlijker te vragen naar zijn artistieke overdenkingen. Ook speelde ik af en toe voor hem op zijn eigen vleugel. Hij zat dan op de rand van zijn bed en keek met een scheef oog naar mij. Vaak was hij gefrappeerd over zijn eigen muzikale idioom. Stukken die hij lang niet had gehoord leken voor hem uit een andere universum te komen.

In de zomer van 2012 vroeg Simeon of ik ter ere van zijn negentigste verjaardag op 24 januari in de grote zaal van het Concertgebouw Canto Ostinato wilde uitvoeren, samen met Kees Wieringa, Gerard Bouwhuis, Ivo Janssen, Polo de Haas en Ariëlle Vernède. Het was een grote eer om met deze artiesten te mogen samenwerken. Ten Holt zelf heeft het concert niet meer mogen meemaken, hij overleed op 25 november 2012.

Simeon ten Holt componeerde Canto Ostinato in de jaren 1977-1979 voor toetsinstrumenten, met een sterke voorkeur voor piano. Het klavier beschouwde hij immers als het verlengstuk van zijn ziel. Canto Ostinato is opgebouwd uit een groot aantal maatgroepen die herhaald worden. Tijdens de herhalingen bepalen de pianisten ter plekke welke noten gespeeld worden en hoe ze klinken: luid of juist zacht, tokkelend of vloeiend. Een uitvoering van Canto Ostinato speelt zich af tussen geïmproviseerde en genoteerde muziek. Zodra de musici aanvoelen dat het tijd wordt om door te gaan naar een nieuw muzikaal onderdeel, knikt pianist Robert Lambermont met zijn hoofd. Hij heeft daarbij niet de functie als dirigent, aangezien hij alleen knikt na instemming van alle pianisten. Deze subtiele communicatie tussen de spelers onderling is het resultaat van vele jaren van studie en samenspel. Daarbij is de ‘rotondementaliteit’, zoals Simeon ten Holt dat noemde, noodzakelijk. Canto Ostinato wordt tegenwoordig vaak uitgevoerd op instrumenten waar het stuk niet voor bedoeld is. Natalon Kwartet hecht grote waarde aan de wensen van de componist en voert de Canto volgens de voorschriften en wensen van de componist uit. Vanwege de vele vrijheden die de componist in de partituur geeft, is ieder concert van Canto Ostinato opnieuw een groot avontuur, voor zowel de pianisten als het publiek. 

Heb ik een vaste zitplaats? Waar kan ik het beste parkeren? Is het theater toegankelijk voor mensen in een rolstoel? Het antwoord op deze en andere vragen vind je hieronder!